Οι Παναγίες των Ελλήνων

Ελευθερώτρια, Χιλιάρμενη, Στρατηλάτισσα, Πορταΐτισσα, μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που της έχουν αποδοθεί. Η λατρεία της συνδέθηκε τόσο με τους εθνικούς αγώνες όσο και με την καθημερινότητα των πιστών

Στην Τήνο η εικόνα βρέθηκε το 1823 και είναι αφιερωμένη όχι στην Κοίμηση αλλά στον Ευαγγελισμό

Μεγαλόχαρη, Ζωοδόχος Πηγή, Ρόδο Αμάραντο, Ελεούσα. Είναι μερικά από τα αναρίθμητα ονόματα, που η πλούσια ελληνική γλώσσα και η θρησκευτική ευλάβεια έδωσαν στην Παναγία. Ελευθερώτρια, Ξεσκλαβώτρα. Στο Βυζάντιο ευρύτατα διαδεδομένος ήταν και ο προσδιορισμός Χιλιάρμενη, που έχει κοινή ιστορική ρίζα με τον Ακάθιστο Υμνο: την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Αβαρους και τους Πέρσες το 626.
Η απειλή ήταν μεγάλη. Ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος έλειπε σε εκστρατεία και οι υπερασπιστές της Πόλης ήταν ελάχιστοι. Τότε σηκώθηκε ανεμοστρόβιλος, που μετέτρεψε σε συντρίμμια τα εχθρικά πλοία, τα χίλια άρμενα. Στον μακρινό Πόντο την ημέρα της Χιλιαρμένου ψαλλόταν ο Ακάθιστος Υμνος.
Στις Σπέτσες είναι η Παναγιά της Αρμάδας. Ανήμερα του Γενεσίου της (8 Σεπτεμβρίου) βοήθησε τους επαναστατημένους νησιώτες (1822) να αποκρούσουν την τουρκική αρμάδα και να πυρπολήσουν τη ναυαρχίδα της.
Στην Κύθνο ονομάζεται Στρατηλάτισσα και στη Σκιάθο Βροντιώτισσα, αφού "ως βροντή τους εχθρούς καταπλήσσει".
Στην Αστυπάλαια λέγεται Πορταΐτισσα, καθώς θεωρείται φρουρός της πόρτας του κάστρου.
Η λατρεία της Παναγίας δεν είναι συνδεμένη μόνο με τους εθνικούς αγώνες. Πρόκειται για στοιχείο της καθημερινής ζωής, που για τους θρησκευόμενους συνδυάζεται με θαυματουργές ιδιότητες. Οταν θεραπεύει αρρώστιες, η Θεοτόκος λέγεται Γιάτρισσα (Λακωνία), Πονολύτρια (Πόντος) ή και Αρμενοκρατούσα, αφού προστατεύει τις εγκύους από το αρμένισμα, δηλαδή την εκλαμψία (Σέρρες).

Στην Πάρο η θρησκευτική τελετή χαρακτηρίζεται από την περιφορά του επιταφίου της Παναγίας. Ακολουθεί το γλέντι με το παριανό κρασί και τους ντόπιους μεζέδες.

Απ΄ όλες τις θεομητορικές εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, είναι η λαμπρότερη. Ονομάστηκε Πάσχα του Καλοκαιριού. Στον ημερολογιακό κύκλο των χριστιανικών εορτών, τον Δεκαπενταύγουστο κλείνει ο κύκλος της βλάστησης. Επιτρέπεται η κατανάλωση όλων των τροφών, που έχουν παραχθεί στη διάρκεια του χρόνου, οι εκλεκτοί μεζέδες και το άφθονο κρασί.
ΟΙ ΞΑΚΟΥΣΤΟΙ ΕΟΡΤΑΣΜΟΙ
Στο επίκεντρο η Τήνος, πόλος έλξης η Εκατονταπυλιανή
Η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ημέρα πένθους για μια αγαπημένη γυναίκα, που έφυγε από τον κόσμο. Είναι χαρά, πανηγύρι, η μεγαλύτερη γιορτή του καλοκαιριού. Δίνει την ευκαιρία, ιδιαίτερα σε όσους βγουν στην ύπαιθρο, να κατευθυνθούν σε εκκλησίες και σε μοναστήρια με τις συχνά θαυματουργές εικόνες της Παναγίας.

Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζουν οι Πόντιοι την Παναγία Σουμελά, τόσο στο ιστορικό μοναστήρι στο όρος Μελά στην Τραπεζούντα τα τελευταία χρόνια όσο και στο Βέρμιο Ημαθίας.

• Επίκεντρο του εορτασμού θεωρείται η Τήνος. Η εικόνα βρέθηκε το 1823 και είναι αφιερωμένη όχι στην Κοίμηση, αλλά στον Ευαγγελισμό.
• Εξίσου ιστορική είναι και η Παναγία Σουμελά, των χαμένων πατρίδων του Ποντιακού Ελληνισμού. Σε ανάμνησή τους χτίστηκε η εκκλησία στις πλαγιές του Βερμίου το 1951.
• Πόλο έλξης αποτελεί και η Εκατονταπυλιανή της Πάρου. Η παράδοση θέλησε την εκκλησία να την έχει χτίσει ο παραγιός του πρωτομάστορα της Αγιασοφιάς. Τόσο ζήλεψε από το αποτέλεσμα ο δάσκαλος, που γκρέμισε τον μαθητή του από το καμπαναριό.

Στην Πάρο η θρησκευτική τελετή χαρακτηρίζεται από την περιφορά του επιταφίου της Παναγίας. Ακολουθεί το γλέντι με το παριανό κρασί και τους ντόπιους μεζέδες. Οσο για το λιμανάκι της Νάουσας, η νύχτα γίνεται μέρα, καθώς τα καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά. Με το ξεμπαρκάρισμα των "πειρατών" αρχίζει το πανηγύρι.
Επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται και στην Πάτμο, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τη Μονή της Αποκαλύψεως. Οι μοναχοί τηρούν το έθιμο, που έχει βυζαντινή καταβολή. Περιφέρουν τον χρυσοποίκιλτο επιτάφιο στα στενά δρομάκια του δήμου.

Τριήμερο το ηπειρώτικο γλέντι του Δεκαπενταύγουστου στα Ζαγoροχώρια

Στην Ολυμπο της Καρπάθου, λόγω της γεωγραφικής απομόνωσής της, τα πανηγύρια παρουσιάζουν πολλές ιδιαιτερότητες. Διατηρούν αδρά τα χρώματα της παράδοσης.
Αποκορύφωμα για τον παραδοσιακό εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου αποτελεί ο χορός στη μικρή πλατεία της Ολύμπου, μπροστά από την εκκλησία της Παναγίας. Οι οργανοπαίχτες παίζουν τον αργόσυρτο Κάτω Χορό. Αρχικά, οι άνδρες καθισμένοι στο τραπέζι, με βασιλικό στο πέτο, πίνουν και τραγουδούν με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Καθώς πέφτει το σκοτάδι ανάβει ο χορός και μπαίνουν οι γυναίκες με τις εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακές στολές τους.

Στη Σιάτιστα Κοζάνης τη λειτουργία παρακολουθούν προσκυνητές καβαλάρηδες πάνω σε στολισμένα άλογα

Στη Νίσυρο πραγματοποιείται ένας από τους πλέον πολυήμερους εορτασμούς. Το Νιάμερο της Παναγιάς ξεκινά από τις 6 Αυγούστου, ημέρα του Σωτήρος. Οι μαυροντυμένες Εννιαμερίτισσες (γυναίκες αφιερωμένες στην Παναγία) εγκαθίστανται στο Μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής, που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο των Ιωαννιτών Ιπποτών. Καθαρίζουν τον χώρο και τα λειτουργικά σκεύη.
Με το τέλος της λειτουργίας του Δεκαπενταύγουστου, οι Εννιαμερίτισσες προηγούνται της λιτανείας και μοιράζουν κόλλυβα. Η πομπή καταλήγει στο χωριό, όπου οι ιερείς ευλογούν τους πανηγυριώτες. Το γλέντι ξεκινά με τον τοπικό χορό της κούπας, με τραγούδι και κρασί.

Στην Κεφαλονιά, πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στην Παναγία τη Φιδού, στην περιοχή του Μαρκόπουλου, για να δουν τα φιδάκια της Παναγίας

Στην Κάσο επίκεντρο της γιορτής είναι το χωριό Παναγιά. Στην τοπική εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου συρρέουν εκατοντάδες Κασιώτες απ΄ όλη την Ελλάδα, αλλά και μετανάστες από την Αμερική και την Αυστραλία για να προσκυνήσουν και να γλεντήσουν με τον πατροπαράδοτο τρόπο.
Στους Λειψούς, η Παναγία στο εικόνισμα του Μοναστηριού δεν κρατά το Θείο Βρέφος, αλλά τον Εσταυρωμένο. Πρόκειται για εικόνα μοναδική στη χριστιανική παράδοση. Είναι η Παναγία του Χάρου, που γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα Εννιάμερα της Παναγίας.
ΖΑΓΟΡΟΧΩΡΙΑ

Σε πολλά χωριά ετοιμάζονται παραδοσιακές λιχουδιές

Γλέντι με πανελλήνια φήμη Πανελλήνια φήμη έχουν αποκτήσει τα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου στα Ζαγοροχώρια. Στη Βίτσα και το Τσεπέλοβο οι εκδηλώσεις είναι τριήμερες. Δίνουν την ευκαιρία για τρικούβερτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς. Ομως, ενώ τις δύο πρώτες μέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία μέρα τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι.
Στις Φέρες του Εβρου γιορτάζει η Παναγία η Κοσμοσωτήρα. Το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου τελείται Μέγας Εσπερινός. Από τον ναό ξεκινά η λιτάνευση της εικόνας. Οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και απογειώνονται με το κέφι των ανθρώπων.
Ξεχωριστή εμπειρία αποτελεί η λειτουργία της Μεγαλόχαρης στο Μοναστήρι της Μεγαλόχαρης, στην πόλη της Σιάτιστας του Nομού Κοζάνης. Τη λειτουργία παρακολουθούν προσκυνητές καβαλάρηδες πάνω σε στολισμένα άλογα. Οταν η λειτουργία τελειώσει, επιστρέφουν έφιπποι στην πόλη, που ανυπόμονο τους περιμένει το πλήθος για να αρχίσει το πανηγύρι. Το έθιμο έλκει την καταγωγή από την Τουρκοκρατία.
ΛΕΣΒΟΣ
Περπατούν 25 χιλιόμετρα για την Αγιασώτισσα
Στην ενδοχώρα της Λέσβου, στη γραφική Αγιάσο, ξεδιπλώνεται ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του Ανατολικού Αιγαίου. Η εικόνα της Παναγίας της Αγιασώτισσας θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Είναι πλασμένη με κερί και μαστίχα.
Πολλοί προσκυνητές, με αφετηρία τη Μυτιλήνη, ξεκινούν με τα πόδια την παραμονή για να διανύσουν 25 χιλιόμετρα και να φτάσουν ανήμερα στην εορτάζουσα εκκλησία.
Στην Αγιάσο τον Δεκαπενταύγουστο, συναντά κανείς όλα αυτά που συνθέτουν την εικόνα ενός γνήσιου λαϊκού πανηγυριού, με πλανόδιους πωλητές, μουσικοχορευτικά συγκροτήματα, λαϊκές ορχήστρες και τα σκωπτικά πειράγματα να δίνουν και να παίρνουν, συντηρώντας μια παράδοση αιώνων.
Στην Ικαρία η καρδιά των εκδηλώσεων είναι στο Γιαλισκάρι. Στο γλέντι χορεύεται ο φημισμένος ικαριώτικος χορός. Οι ντόπιοι κερνάνε ψητά και κατσικίσιο κρέας.
Στο Πυργί της Χίου υπάρχουν 50 εκκλησίες, με πιο φημισμένη τους Αγίους Αποστόλους, κτίσμα του 12ου αιώνα. Τον Δεκαπενταύγουστο οι εκδηλώσεις ξεκινούν με τη θρησκευτική τελετή στον ναό της Παναγίας και ολοκληρώνονται στην πλατεία. Χορεύεται ο Πυργούσικος, χορός γοργός, χαρούμενος και πεταχτός.
Το Κάστρο της Φανερωμένης είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία της Ανδρου, κοντά στο χωριό Κοχυλού. Εκεί γίνεται το μεγάλο πανηγύρι για την Παναγία τη Φανερωμένη, που η εκκλησία της είναι χτισμένη μέσα στο φρούριο.
Στις Μικρές Κυκλάδες, η Παναγία γιορτάζει στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους. Κατόπιν επιβιβάζονται στα καΐκια, που κάνουν αγώνες ποιο θα φτάσει πρώτο στο Πάνω Κουφονήσι. Με την επιστροφή, ντόπιοι και ξένοι το γλεντάνε μέχρι πρωίας.
Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι στιφάδο προφέρονται τον Δεκαπενταύγουστο σε όσους έχουν συρρεύσει στον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο χωριό Παναγιά της Θάσου. Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, όπου φουντώνει το γλέντι με χορούς, μεζέδες και κρασί.
Στη Σκιάθο, το νησί του Παπαδιαμάντη, χιλιάδες προσκυνητές συρρέουν την παραμονή της γιορτής, που το βράδυ γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας, υπό τους ήχους των εγκωμίων της Θεοτόκου.
Στο Ιόνιο, στην Κεφαλονιά, πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στην Παναγία τη Φιδού, στην περιοχή του Μαρκόπουλου, για να δουν τα φιδάκια της Παναγίας. Κάθε Δεκαπενταύγουστο στον τρούλο της εκκλησίας εμφανίζονται μικρά φίδια, που η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του ναού. Αν δεν εμφανιστούν θεωρείται κακός οιωνός, όπως έγινε με τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΟΥΜΠΑΝΗΣ

ethnos.gr 

Share on Google Plus

About grizos gatos

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.