Το διάσημο πείραμα του Μίλγκραμ. Η τυφλή υπακοή στην εξουσία.

Οι άνθρωποι είναι πάντα πρόθυμοι να υπακούσουν στις εντολές που θα πάρουν, ακόμη και αν πρόκειται να κάνουν ηλεκτροσόκ στους συνανθρώπους τους. Εννέα στους δέκα θα έκαναν κάτι τέτοιο, αν αυτή είναι η άνωθεν εντολή, όπως απέδειξαν Πολωνοί κοινωνικοί ψυχολόγοι, οι οποίοι επανέλαβαν το διάσημο Πείραμα του Μίλγκραμ, με το οποίο ο αμερικανός ψυχολόγος είχε σοκάρει τον κόσμο στη δεκαετία του 1960.

Τότε, σε ένα πείραμα-ορόσημο για την επιστήμη της ψυχολογίας, το οποίο «φώτισε» τις συνθήκες που επικρατούσαν στη ναζιστική Γερμανία (και όχι μόνο), ο Στάνλεϊ Μίλγκραμ του Πανεπιστημίου Γιέηλ είχε αποδείξει ότι, υπό συνθήκες πίεσης από την εξουσία, οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να εκτελέσουν τις εντολές, ακόμη και αν θα βλάψουν τους άλλους. Αν και στην πραγματικότητα το πείραμα δεν περιλάμβανε πραγματικά ηλεκτροσόκ, οι συμμετέχοντες -που νόμιζαν ότι κάνουν ηλεκτροσόκ- υλοποίησαν στην πλειονότητα τις άνωθεν εντολές.

Τώρα, οι ερευνητές της Σχολής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Αθρωπιστικών Επιστημών του Βρότσλαβ της Πολωνίας, με επικεφαλής τον Τόμας Γκρζιμπ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό κοινωνικής ψυχολογίας «Social Psychological and Personality Science», επανέλαβαν το πείραμα με 40 άνδρες και 40 γυναίκες ηλικίας 18 έως 69 ετών.

Όπως αναφέρει το ΑΠΕ – ΜΠΕ, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να πατούν δέκα κουμπιά, που το καθένα αντιστοιχούσε σε ολοένα ισχυρότερο ηλεκτροσόκ (που πάλι δεν ήταν πραγματικό, αλλά οι συμμετέχοντες δεν το ήξεραν). Αποδείχθηκε ότι το 90% (οι εννέα στους δέκα) ήσαν πρόθυμοι να πατήσουν το κουμπί με το πιο έντονο ηλεκτροσόκ. Οι ερευνητές σκοπίμως παρότρυναν τους συμμετέχοντες με φράσεις του τύπου «το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε», «είναι απολύτως ουσιώδες να συνεχίσετε» και «δεν έχετε άλλη επιλογή παρά να συνεχίσετε».

Είναι αξιοσημείωτο ότι όταν το «θύμα» (στην πραγματικότητα ήταν ηθοποιός) που βρισκόταν σε διπλανό δωμάτιο και δεχόταν το «σοκ» ουρλιάζοντας υποκριτικά, ήταν γυναίκα, τότε ο αριθμός των συμμετεχόντων που αρνούνταν να εκτελέσουν την εντολή, ήταν τριπλάσιος από ό,τι όταν το «θύμα» ήταν άνδρας.

«Όταν μαθαίνουν για το πείραμα του Μίλγκραμ, η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων ισχυρίζονται πως "εγώ ποτέ δεν θα συμπεριφερόμουν με τέτοιο τρόπο". Η μελέτη μας όμως έδειξε για μια ακόμη φορά την τρομερή δύναμη των συνθηκών του κοινωνικού περιβάλλοντος και πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να συμφωνήσουν να κάνουν πράγματα που βρίσκουν δυσάρεστα», δήλωσε ο Γκρζιμπ.

Με άλλα λόγια, η κοινωνία δεν έχει αλλάξει και πολύ εδώ και 50 χρόνια. Όπως επεσήμανε ο Πολωνός κοινωνικός ψυχολόγος, «μισό αιώνα μετά την αρχική έρευνα του Μίλγκραμ για την υπακοή στην εξουσία, μια εντυπωσιακή πλειονότητα των ανθρώπων είναι ακόμη πρόθυμοι να κάνουν ηλεκτροσόκ σε έναν αβοήθητο άνθρωπο».

Ίσως μάλιστα τα πράγματα να έχουν στο μεταξύ χειροτερεύσει, επειδή στο πείραμα του Μίλγκραμ, «μόνο» τα δύο τρίτα των συμμετεχόντων είχαν δείξει προθυμία να κάνουν το πιο ισχυρό ηλεκτροσόκ των 450 βολτ, ενώ τώρα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 90%…

kathimerini.gr

Διαβάστε και εδώ: votegreece.gr

Το πείραμα του Μίλγκραμ, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, που δέχθηκε πολλές επικρίσεις και χαρακτηρίσθηκε ως και αμφιλεγόμενο, μελέτησε την υπακοή απέναντι στην εξουσία και πώς μπορεί να οδηγήσει τον “υπάκουο” στο να βλάψει έναν άλλο άνθρωπο, υπό δεδομένες πιεστικές συνθήκες. Ο κοινωνικός ψυχολόγος Στάνλει Μίλγκραμ, του Πανεπιστημίου Γέιλ, έστησε στο εργαστήριο έναν “μαθητή” και έναν “δάσκαλο, σε διαφορετικούς χώρους, που δέχθηκαν να συμμετάσχουν εθελοντικά. Το ρόλο του φορέα εξουσίας είχε ο πειραματιστής. Ο “μαθητής” ήταν δεμένος σε μια καρέκλα και είχε ηλεκτρόδια σε όλο το σώμα του. Ο “δάσκαλος” είχε μπροστά του μια κονσόλα ηλεκτρικής γεννήτριας με διαβαθμισμένη παροχή, που ξεκινούσε από χαμηλά βολτ και έφθανε ως τα 450 βολτ. Κάθε φορά που ο “μαθητής” απαντούσε λάθος στις καθορισμένες ερωτήσεις του “δάσκαλου” ο πειραματιστής παρότρυνε τον τελευταίο να τον κεραυνοβολεί με ηλεκτρικό ρεύμα. Ξεκινούσε με χαμηλή τάση στο πρώτο λάθος και έφθανε στην υψηλότερη όσο συσσωρεύονταν τα λάθη. Κρίσιμη σημείωση: ο “δάσκαλος” άκουγε τις κραυγές του “μαθητή” όταν δεχόταν το ηλεκτροσόκ, αλλά αυτό δεν τον σταματούσε. Υπάκουε στην “εξουσία” του πειραματιστή, αναλάμβανε δράση οικειοθελώς στο όνομα αυτής της εξουσίας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ασυνείδητα μεταβίβαζε σε αυτήν την ευθύνη για τη δική του συμπεριφορά, να τιμωρήσει ένα συνάνθρωπο του για κάτι που δεν έκανε σωστά. Να διευκρινιστεί, βέβαια, ότι στο πείραμα ο “μαθητής” ήταν ηθοποιός, δεν υπέστη ποτέ ηλεκτροσόκ, αλλά αυτό ο “δάσκαλος” δεν το γνώριζε. Υπήρξαν εθελοντές “δάσκαλοι”, που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, αλλά ήταν εξαιρετικά λίγοι. Μόλις το 5%. Το υπόλοιπο 95% πήρε μέρος στο πείραμα και το 65% διοχέτευσε και τα υψηλότερα 450 βολτ. Ο κανόνας επιβεβαιώθηκε από την εξαίρεσή του. Στις σημερινές δύσκολες συνθήκες με τον ιό-εφιάλτη, μήπως το πείραμα Μίλγκραμ διεξάγεται εκτός εργαστηρίου, σε συνθήκες πραγματικές και σε παγκόσμιο επίπεδο; Υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν σε αυτήν την παρατήρηση; Ας τα συζητήσουμε. 1. Η ανάγκη της επιβίωσης και της προστασίας από τη μετάδοση του κοροναϊού (πιεστικές και ιδιαίτερες συνθήκες) αναγορεύει καταρχήν την, χωρίς δεύτερες σκέψεις, υπακοή απέναντι στην εξουσία για το “μένουμε σπίτι”. 2. Αναγνωρίζεται στην εξουσία η πραγματογνωμοσύνη, ικανότητα που απεμπολείται de facto από κάθε έναν πολίτη. Οι εξαιρέσεις κι εδώ επιβεβαιώνουν τον κανόνα. 3. Εκχωρείται στην εξουσία το δικαίωμα να καταστρατηγεί ακόμη και κατακτημένες ελευθερίες, “γιατί αυτή ξέρει, το κάνει για το καλό μας”. 4. Η περιρρέουσα κατάσταση ενισχύεται με νούμερα που τρομάζουν, εικόνες που προκαλούν φρίκη, λάθη που έκαναν άλλοι και δεν πρέπει να κάνουμε εμείς, δηλώσεις αμφιλεγόμενων επιστημόνων που επιτείνουν τη σύγχυση, άγνοια για το τι μέλλει γενέσθαι, πότε θα βγούμε από τον εφιάλτη και την απομόνωση. Όλα ενισχύουν, σε ένα είδος έξω-πειραματικής συνθήκης, τoν εκχωρημένο ρόλο της εξουσίας. Πώς αντιδρούν “δάσκαλοι-πολίτες” σε αυτές τις συνθήκες τις ενδεδυμένες αντικειμενικότητα; 1. Το πιο συνηθισμένο, στην καλύτερη των περιπτώσεων ασυνείδητα, να “πρακτορεύουν”, να ρουφιανεύουν, κάθε έναν “ανυπάκουο” που δεν πειθαρχεί. 2. Να στρέφονται ενάντια στους εν δυνάμει φορείς του ιού. Παράδειγμα, οι Έλληνες που εγκλωβίστηκαν στο Λονδίνο και να ζητούν να μείνουν εκεί. Ακόμη, σε όσους μετακινήθηκαν στην επαρχία και τα νησιά και μετέδωσαν τον ιό σε μικρές κοινωνίες. Τα κεφάλια τους επί πίνακι. 3. Να τα βάζουν με τους ηλικιωμένους, την ευπαθή ομάδα που θεωρείται ανοχύρωτη απέναντι στον ιό. Το παράδειγμα της Ισπανίας, όπου νεαροί επιτέθηκαν σε ασθενοφόρα που μετέφεραν ηλικιωμένους που είχαν προσβληθεί, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό. Ενδεχομένως, όσο παρατείνεται ο εγκλεισμός και ο φόβος μεγεθύνεται, να υπάρξουν κι άλλα, ακόμη πιο έντονα φαινόμενα, ανάλογης μορφής. Μια κρίσιμη διευκρίνηση, με κατηγορηματικό τρόπο. Δεν υποστηρίζω την ανυπακοή, δεν προκρίνω να σπάσουμε την απομόνωση μας. Με τρομάζει, όμως, η συγγένεια με το πείραμα του Μίλγκραμ. Πόσο εύκολο είναι να σκύψουμε το κεφάλι στην εξουσία όποιες κι αν είναι οι συνθήκες της υπακοής, να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να γίνει εκτελεστικό όργανο της, να ξεχάσουμε τον ανθρωπισμό μας και να βλάψουμε με οποιονδήποτε τρόπο τον συνάνθρωπο μας. Έχοντας. μάλιστα την ψευδαίσθηση ότι αυτό που κάνουμε, όποιο κι αν είναι αυτό, γίνεται στο όνομα της εξουσίας, άρα αυτή έχει την ευθύνη, άρα εμείς δεν φταίμε. Όχι, έχουμε κι εμείς ευθύνη. Και ατομική και συλλογική. Ατομική για να επαγρυπνούμε και να ελέγχουμε κάθε φορά τα όρια της υπακοής, στο πλαίσιο της προστασίας της δημόσιας υγείας. Συλλογική, για να προστατεύουμε τους αδύνατους, τον γείτονα, τον φίλο, τον άγνωστο, απέναντι στον κοινό εφιάλτη. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να βγάλουμε στην επιφάνεια τα πιο άγρια ένστικτα μας, τον χειρότερο εαυτό μας. Όταν θα κοιταχτούμε στον καθρέφτη μας, μετά την μπόρα, άραγε θα μας αρέσει αυτό; Για την ιστορία, οι εθελοντές του πειράματος του Μίλγκραμ και ειδικά εκείνοι που έφθασαν να κάνουν χρήση και των 450 βολτ, δεν το ξεπέρασαν ποτέ στην κατοπινή ζωή τους. Τραυματίστηκαν ψυχικά από τις Ερρινύες τους.

Read more at: https://parallaximag.gr/parallax-view/to-peirama-tou-milgkram-stin-epochi-tou-koronaiou

Το πείραμα του Μίλγκραμ, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, που δέχθηκε πολλές επικρίσεις και χαρακτηρίσθηκε ως και αμφιλεγόμενο, μελέτησε την υπακοή απέναντι στην εξουσία και πώς μπορεί να οδηγήσει τον “υπάκουο” στο να βλάψει έναν άλλο άνθρωπο, υπό δεδομένες πιεστικές συνθήκες. Ο κοινωνικός ψυχολόγος Στάνλει Μίλγκραμ, του Πανεπιστημίου Γέιλ, έστησε στο εργαστήριο έναν “μαθητή” και έναν “δάσκαλο, σε διαφορετικούς χώρους, που δέχθηκαν να συμμετάσχουν εθελοντικά. Το ρόλο του φορέα εξουσίας είχε ο πειραματιστής. Ο “μαθητής” ήταν δεμένος σε μια καρέκλα και είχε ηλεκτρόδια σε όλο το σώμα του. Ο “δάσκαλος” είχε μπροστά του μια κονσόλα ηλεκτρικής γεννήτριας με διαβαθμισμένη παροχή, που ξεκινούσε από χαμηλά βολτ και έφθανε ως τα 450 βολτ. Κάθε φορά που ο “μαθητής” απαντούσε λάθος στις καθορισμένες ερωτήσεις του “δάσκαλου” ο πειραματιστής παρότρυνε τον τελευταίο να τον κεραυνοβολεί με ηλεκτρικό ρεύμα. Ξεκινούσε με χαμηλή τάση στο πρώτο λάθος και έφθανε στην υψηλότερη όσο συσσωρεύονταν τα λάθη. Κρίσιμη σημείωση: ο “δάσκαλος” άκουγε τις κραυγές του “μαθητή” όταν δεχόταν το ηλεκτροσόκ, αλλά αυτό δεν τον σταματούσε. Υπάκουε στην “εξουσία” του πειραματιστή, αναλάμβανε δράση οικειοθελώς στο όνομα αυτής της εξουσίας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ασυνείδητα μεταβίβαζε σε αυτήν την ευθύνη για τη δική του συμπεριφορά, να τιμωρήσει ένα συνάνθρωπο του για κάτι που δεν έκανε σωστά. Να διευκρινιστεί, βέβαια, ότι στο πείραμα ο “μαθητής” ήταν ηθοποιός, δεν υπέστη ποτέ ηλεκτροσόκ, αλλά αυτό ο “δάσκαλος” δεν το γνώριζε. Υπήρξαν εθελοντές “δάσκαλοι”, που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, αλλά ήταν εξαιρετικά λίγοι. Μόλις το 5%. Το υπόλοιπο 95% πήρε μέρος στο πείραμα και το 65% διοχέτευσε και τα υψηλότερα 450 βολτ. Ο κανόνας επιβεβαιώθηκε από την εξαίρεσή του. Στις σημερινές δύσκολες συνθήκες με τον ιό-εφιάλτη, μήπως το πείραμα Μίλγκραμ διεξάγεται εκτός εργαστηρίου, σε συνθήκες πραγματικές και σε παγκόσμιο επίπεδο; Υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν σε αυτήν την παρατήρηση; Ας τα συζητήσουμε. 1. Η ανάγκη της επιβίωσης και της προστασίας από τη μετάδοση του κοροναϊού (πιεστικές και ιδιαίτερες συνθήκες) αναγορεύει καταρχήν την, χωρίς δεύτερες σκέψεις, υπακοή απέναντι στην εξουσία για το “μένουμε σπίτι”. 2. Αναγνωρίζεται στην εξουσία η πραγματογνωμοσύνη, ικανότητα που απεμπολείται de facto από κάθε έναν πολίτη. Οι εξαιρέσεις κι εδώ επιβεβαιώνουν τον κανόνα. 3. Εκχωρείται στην εξουσία το δικαίωμα να καταστρατηγεί ακόμη και κατακτημένες ελευθερίες, “γιατί αυτή ξέρει, το κάνει για το καλό μας”. 4. Η περιρρέουσα κατάσταση ενισχύεται με νούμερα που τρομάζουν, εικόνες που προκαλούν φρίκη, λάθη που έκαναν άλλοι και δεν πρέπει να κάνουμε εμείς, δηλώσεις αμφιλεγόμενων επιστημόνων που επιτείνουν τη σύγχυση, άγνοια για το τι μέλλει γενέσθαι, πότε θα βγούμε από τον εφιάλτη και την απομόνωση. Όλα ενισχύουν, σε ένα είδος έξω-πειραματικής συνθήκης, τoν εκχωρημένο ρόλο της εξουσίας. Πώς αντιδρούν “δάσκαλοι-πολίτες” σε αυτές τις συνθήκες τις ενδεδυμένες αντικειμενικότητα; 1. Το πιο συνηθισμένο, στην καλύτερη των περιπτώσεων ασυνείδητα, να “πρακτορεύουν”, να ρουφιανεύουν, κάθε έναν “ανυπάκουο” που δεν πειθαρχεί. 2. Να στρέφονται ενάντια στους εν δυνάμει φορείς του ιού. Παράδειγμα, οι Έλληνες που εγκλωβίστηκαν στο Λονδίνο και να ζητούν να μείνουν εκεί. Ακόμη, σε όσους μετακινήθηκαν στην επαρχία και τα νησιά και μετέδωσαν τον ιό σε μικρές κοινωνίες. Τα κεφάλια τους επί πίνακι. 3. Να τα βάζουν με τους ηλικιωμένους, την ευπαθή ομάδα που θεωρείται ανοχύρωτη απέναντι στον ιό. Το παράδειγμα της Ισπανίας, όπου νεαροί επιτέθηκαν σε ασθενοφόρα που μετέφεραν ηλικιωμένους που είχαν προσβληθεί, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό. Ενδεχομένως, όσο παρατείνεται ο εγκλεισμός και ο φόβος μεγεθύνεται, να υπάρξουν κι άλλα, ακόμη πιο έντονα φαινόμενα, ανάλογης μορφής. Μια κρίσιμη διευκρίνηση, με κατηγορηματικό τρόπο. Δεν υποστηρίζω την ανυπακοή, δεν προκρίνω να σπάσουμε την απομόνωση μας. Με τρομάζει, όμως, η συγγένεια με το πείραμα του Μίλγκραμ. Πόσο εύκολο είναι να σκύψουμε το κεφάλι στην εξουσία όποιες κι αν είναι οι συνθήκες της υπακοής, να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να γίνει εκτελεστικό όργανο της, να ξεχάσουμε τον ανθρωπισμό μας και να βλάψουμε με οποιονδήποτε τρόπο τον συνάνθρωπο μας. Έχοντας. μάλιστα την ψευδαίσθηση ότι αυτό που κάνουμε, όποιο κι αν είναι αυτό, γίνεται στο όνομα της εξουσίας, άρα αυτή έχει την ευθύνη, άρα εμείς δεν φταίμε. Όχι, έχουμε κι εμείς ευθύνη. Και ατομική και συλλογική. Ατομική για να επαγρυπνούμε και να ελέγχουμε κάθε φορά τα όρια της υπακοής, στο πλαίσιο της προστασίας της δημόσιας υγείας. Συλλογική, για να προστατεύουμε τους αδύνατους, τον γείτονα, τον φίλο, τον άγνωστο, απέναντι στον κοινό εφιάλτη. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να βγάλουμε στην επιφάνεια τα πιο άγρια ένστικτα μας, τον χειρότερο εαυτό μας. Όταν θα κοιταχτούμε στον καθρέφτη μας, μετά την μπόρα, άραγε θα μας αρέσει αυτό; Για την ιστορία, οι εθελοντές του πειράματος του Μίλγκραμ και ειδικά εκείνοι που έφθασαν να κάνουν χρήση και των 450 βολτ, δεν το ξεπέρασαν ποτέ στην κατοπινή ζωή τους. Τραυματίστηκαν ψυχικά από τις Ερρινύες τους.

Read more at: https://parallaximag.gr/parallax-view/to-peirama-tou-milgkram-stin-epochi-tou-koronaiou

Share on Google Plus

About grizos gatos

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.