Ένα παιδί αναζητά τον εαυτό του

«Δεν μπορώ να τα εξηγήσω καλά όλα αυτά», είπε ο Ντιπς.

«Τι δεν μπορείς να εξηγήσεις;», ρώτησα.

«Όλα αυτά. Κι εσάς. Δεν είστε μητέρα. Δεν είστε δασκάλα. Τι είστε;»

«Δεν μπορείς να συλλάβεις ακριβώς τι είδους άνθρωπος είμαι, ε;», είπα.

«Όχι, δεν μπορώ», είπε ο Ντιπς. Κούνησε τους ώμους. «Μα δεν έχει και σημασία», είπε, κοιτάζοντάς με στα μάτια.

«Είστε η κυρία του θαυμάσιου δωματίου». Ξαφνικά γονάτισε, πέρασε τα δάχτυλά του πάνω  από το πόδι μου και κοίταξε προσεκτικά τις πλεχτές κάλτσες μου. «Είστε η κυρία με τις εκατοντάδες μικρές τρυπίτσες στις κάλτσες σας» είπε με ένα ξέσπασμα γέλιου.

…………………………………………………………………………………………

Ύστερα από δυόμισι χρόνια συνάντησα τον Ντιπς στο δρόμο.

«Γεια σας. Ξέρω ποια είστε», είπε.

«Ναι;»

«Βέβαια! Είστε η κυρία του θαυμάσιου δωματίου με τα παιχνίδια» είπε. «Είστε η Δεσποινίς Α».

«Ναι, είπα. Κι εσύ είσαι ο Ντιπς».

«Μεγάλωσα τώρα. Θυμάμαι πάντως που ήμουν πολύ πολύ μικρός και ήρθα και σας είδα για πρώτη φορά. Θυμάμαι τα παιχνίδια, το κουκλόσπιτο και την άμμο και τους άνδρες και τις γυναίκες και τα παιδιά στον κόσμο που έφτιαξα. Θυμάμαι το νερό και τη μπογιά και τα πιάτα. Θυμάμαι το γραφείο μας και τα βιβλία μας και το μηχάνημα της ηχογράφησης. Και θυμάμαι πως παίζατε με μένα», είπε.

«Τι παίζαμε Ντιπς;»

Ο Ντιπς έγειρε προς το μέρος μου. Τα μάτια του έλαμψαν. «Ό,τι έκανα, το κάνατε εσείς, ψιθύρισε. Ό,τι έλεγα, το λέγατε».

«Ώστε αυτό γινόταν», είπα.

«Ναι. <Αυτό είναι το δωμάτιό σου, Ντιπς>, μου είπατε. <Είναι όλο δικό σου. Διασκέδασε Ντιπς. Γλέντα. Κανείς δεν πρόκειται να σε πειράξει. Διασκέδασε!>». Ο Ντιπς αναστέναξε. «Και πράγματι διασκέδασα. Ήταν η ωραιότερη εποχή της ζωής μου. Έχτισα τον κόσμο μου μαζί σας, στο δωμάτιο των παιχνιδιών. Θυμάστε;»

«Ναι, Ντιπς. Θυμάμαι».

(Virginia Axline: «Ντιπς. Ένα παιδί αναζητάει τον εαυτό του», Εκδόσεις Ταμάσος, 1985)

Στο παραπάνω αποσπάσματα, ο Ντιπς προσπαθεί να εκφράσει με λέξεις την εμπειρία που βίωσε από την παιγνιοθεραπεία και από το πρόσωπο της παιγνιοθεραπεύτριας. Είναι φανερό ότι οι λέξεις δεν αρκούν, όμως για εκείνον είναι πολύ σαφής η αίσθηση που αποκόμισε από αυτή του την εμπειρία.

Κάπως έτσι βιώνει μια παιγνιοθεραπεύτρια τη διαδικασία επαφής με τα παιδιά και τα χαρακτηριστικά της θεραπευτικής σχέσης που δημιουργείται. Ευτυχώς, η θαυμάσια παιγνιοθεραπεύτρια του Ντιπς, Virginia Axline, κατάφερε να το κάνει με τέτοια σαφήνεια, ώστε τα γραπτά και το παράδειγμά της να οδηγήσουν στην δημιουργία μιας ξεχωριστής σχολής παιγνιοθεραπείας, της προσωποκεντρικής παιγνιοθεραπείας.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι η παιγνιοθεραπεία; Πρόκειται για μια θεραπευτική προσέγγιση, η οποία βασίζεται στην κοινή γνώση ότι το παιχνίδι είναι το φυσικό μέσο έκφρασης των παιδιών. Το παιδί χρησιμοποιεί το παιχνίδι για να εκφράσει και να επεξεργαστεί τα συναισθήματα και τα προβλήματά του, όπως ένας ενήλικας χρησιμοποιεί το λόγο στην ατομική του ψυχοθεραπεία. Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να είναι κατευθυντική : η θεραπεύτρια αναλαμβάνει την ευθύνη για καθοδήγηση και ερμηνεία, ή μη κατευθυντική: η θεραπεύτρια επιτρέπει στο παιδί να αναλάβει την ευθύνη και την καθοδήγηση της δικής του διαδικασίας.

Η προσωποκεντρική παιγνιοθεραπεία είναι μη κατευθυντική. Βασίζεται στη θεωρία προσωπικότητας και θεραπείας του Carl Rogers, της οποίας η βασική πίστη και φιλοσοφία είναι ότι μέσα σε κάθε ζωντανό οργανισμό υπάρχει μια παντοδύναμη τάση για επιβίωση, διαφοροποίηση, ανάπτυξη, ωρίμαση και ανεξαρτητοποίηση. Η τάση αυτή «εργάζεται» αδιάκοπα για την πραγμάτωση του οργανισμού, αλλά χρειάζεται το «κατάλληλο έδαφος» για να «ευδοκιμήσει». Όπως ένα φυτό χρειάζεται ήλιο, βροχή και πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά χώμα για να αναπτυχθεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, έτσι και ένα πρόσωπο χρειάζεται να νιώθει ότι μπορεί να είναι ο εαυτός του, ό,τι και αν σημαίνει αυτό την κάθε δεδομένη στιγμή, ότι ο εαυτός αυτός γίνεται κατανοητός και αποδεκτός χωρίς όρους από τους άλλους και τον ίδιο, καθώς και ότι η ύπαρξή του είναι άξια σεβασμού. Όσο πιο κοντά στο ιδανικό είναι οι συνθήκες γύρω του, τόσο περισσότερο απελευθερώνεται η τάση πραγμάτωσής του και τόσο περισσότερο οδηγείται στην εκπλήρωση του δυναμικού του. Όταν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές  τότε η τάση πραγμάτωσης θα βρει άλλους, πιο «υπόγειους» τρόπους για να εκπληρώσει το δυναμικό του εαυτού. Όπως ακριβώς ένα δέντρο κάποιες φορές αναγκάζεται να στραβώσει τον κορμό του για να στρέψει τα κλαδιά και τα φύλλα του προς το φως του ήλιου, έτσι κι ένας άνθρωπος αναγκάζεται να στρεβλώσει την οπτική και τη συμπεριφορά του για να μπορέσει να επιβιώσει και να αναπτυχθεί σε έναν εχθρικό κόσμο.

Τα παιδιά αγωνίζονται να είναι ξεχωριστά πρόσωπα μέσα στο περιβάλλον που ζουν και μεγαλώνουν. Αν δεν καταφέρουν να το πετύχουν με ένα «νόμιμο» τρόπο, θα βρουν εναλλακτικές λύσεις. Ένα παιδί που έχει κρίσεις οργής, που πειράζει σκόπιμα και ενοχλητικά τους γύρω του, που μουτρώνει, που είναι αποτραβηγμένο και χάνεται στις ονειροπολήσεις του, που μπλέκεται σε καβγάδες, που προσπαθεί να σοκάρει τους γύρω του με τη συμπεριφορά του είναι ένα παιδί που υπερασπίζεται κάθε στιγμή το δικαίωμά του να είναι ένα μοναδικό πρόσωπο σε αυτό τον κόσμο.

Η προσωποκεντρική παιγνιοθεραπεία, σύμφωνα με την Virginia Axline, είναι η ευκαιρία που προσφέρεται σε ένα παιδί να βιώσει την ανάπτυξη κάτω από τις πιο ιδανικές συνθήκες. Μέσα στην ασφάλεια του δωματίου παιγνιοθεραπείας, το παιδί είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο. Αυτό έχει τον έλεγχο της κατάστασης και του εαυτού του. Κανένας δεν του λέει τι να κάνει, δεν το κριτικάρει, δεν το μαλώνει, δεν του προτείνει λύσεις ή το ωθεί προς μια κατεύθυνση και δεν εισβάλει στον προσωπικό του χώρο. Το παιδί βρίσκεται στο δικό του κόσμο, όπου μπορεί να πει οτιδήποτε θελήσει ή και να μη μιλήσει, να παίξει με τα παιχνίδια με όποιο τρόπο αποφασίσει ή να μην τα αγγίξει καν, να εκφράσει οποιοδήποτε συναίσθημα αναδυθεί ή να παραμείνει παγερά ανέκφραστο, και παρόλα αυτά αλλά και για όλα αυτά, να γίνει απόλυτα αποδεκτό.

Είναι μια μοναδική εμπειρία για ένα παιδί να ανακαλύπτει ότι σε αυτό τον ιδιαίτερο χώρο μαζί με αυτόν τον παράξενο ενήλικα, ξαφνικά εξαφανίζονται οι εντολές, οι επιπλήξεις, οι περιορισμοί (όχι όμως και τα όρια), οι αποδοκιμασίες και αντικαθίστανται από την άνευ όρων αποδοχή και την άδεια να είναι ο εαυτός του. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, συχνά αναδύονται ποικίλα συναισθήματα και το παιδί τα κοιτά κατά πρόσωπο, μαθαίνει να τα ελέγχει ή αποφασίζει να τα εγκαταλείψει. Σιγά σιγά ανακαλύπτει την προσωπική του δύναμη και την δυνατότητα να σκέφτεται για τον εαυτό του, να παίρνει τις δικές του αποφάσεις και να ωριμάζει ψυχολογικά.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά όμως μιας προσωποκεντρικής παιγνιοθεραπεύτριας; Σύμφωνα με την Axline, αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η στάση της παιγνιοθεραπεύτριας απέναντι στο παιδί. Η στάση αυτή χαρακτηρίζεται από εγρήγορση, ευαισθησία και μια συνεχή αναγνώριση αυτών που το παιδί κάνει ή λέει. Η ιδανική παιγνιοθεραπεύτρια είναι γεμάτη κατανόηση, γνήσιο ενδιαφέρον για το παιδί και αποδοχή. Σέβεται το παιδί, διότι πιστεύει βαθιά στην εγγενή τάση πραγμάτωσής του και εμπιστεύεται ότι είναι άξιο της ευθύνης του εαυτού του, ανάλογα με το ηλικιακό του στάδιο. Γι’ αυτό και του συμπεριφέρεται με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα. Δεν κάνει πράγματα για εκείνο, υποδηλώνοντας έτσι έλλειψη εμπιστοσύνης στο τι μπορεί να τα καταφέρει μόνο του και ποτέ δεν γελά εις βάρος του. Η στάση αυτή είναι κομμάτι της προσωπικότητας της παιγνιοθεραπεύτριας και ένας τρόπος ύπαρξης για την ίδια.

ΠΗΓΕΣ:

•  Virginia M. Axline : Dibsinsearchofself.
• Ÿ Virginia M. Axline : PlayTherapy.

Κατερίνα Τσομή

Παιγνιοθεραπεύτρια

ΤΟΜΕΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΜΥΛΟ

Κέντρο Εξειδικευμένης Μαθησιακής Υποστήριξης

και αποκατάστασης Λόγου

Αγίας Παρασκευής 45, Χαλάνδρι

Τηλ. 210-6828177

www.kemylo.gr

Share on Google Plus

About grizos gatos

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.